Олон тооны хүмүүнлэгийн ухаанд хүний ухамсрын мөн чанар, шинж чанарыг дурьддаг: сэтгэл зүй, социологи, хэл шинжлэл. Гэхдээ энэ сэдэвт бүрэн зориулагдсан сахилга бат бас бий.
Үзэгдэл судлал
20-р зууны эхэн үед Францын гүн ухаантан Эдмунд Гуссерл ухамсрын мөн чанар, шинж чанарыг судлахад чиглэсэн феноменологийг бүтээжээ. Феноменологи гэдэг нь "үзэгдлийг судлах", өөрөөр хэлбэл мэдрэхүйн эргэцүүллээр хүнд өгдөг үзэгдлийг хэлнэ. Феноменологи нь үзэгдлийн ертөнцөд байдаг танин мэдэхүйн ухамсрын туршлага, түүний чухал шинж чанарыг тусгаарлахад бэлтгэгдээгүй байдлаар дүрслэхэд чиглэгддэг.
Дедуктив тогтолцоог бий болгохоос татгалзаж, ухамсрыг эзэмшихэд натурализм ба психологизмыг шүүмжилж, феноменологи нь ухамсарыг танин мэдэхүйн анхан шатны туршлагад шилжихэд анхаарлаа төвлөрүүлдэг.
Тиймээс ухамсарыг натуралист хандлагаас чөлөөлөхтэй холбоотой шууд эргэцүүлэл ба феноменологийн бууралт нь феноменологийн үндсэн аргууд болдог.
Феноменологийн шинжлэх ухаан нь баримт биш харин аливаа зүйлийн мөн чанарыг ойлгоход тусалдаг. Тиймээс феноменологич энэ эсвэл тэр ёс суртахууны хэм хэмжээг сонирхдоггүй, яагаад энэ нь хэм хэмжээ болохыг сонирхдог.
Санаатай байдал
Бууралтыг хийснээр феноменологи нь ухамсрын гол шинж чанар болох санаатай байдалд ордог. Санаатай байдал гэдэг нь тухайн объект дээр анхаарлаа төвлөрүүлэх шинж чанар юм. Хүний ухамсар үргэлж ямар нэг зүйл рүү чиглүүлдэг, өөрөөр хэлбэл санаатай байдаг.
Зориуд дүн шинжилгээ хийх нь объектуудыг семантик эв нэгдэл болгон барьж буй бодит байдлыг тодруулахыг шаарддаг. Гуссерл объектын оршин тогтнох нь түүний ухамсарт үзүүлэх ач холбогдлоос хамаарна гэсэн дүгнэлтэд хүрчээ. Тиймээс феноменологи нь санаатай туршлагын төрлийг системтэйгээр судлах, тэдгээрийн бүтцийг анхдагч зорилгод хүргэх зорилт тавьдаг.
Феноменологийн зарчим
Феноменологийн хандлагын мөн чанар нь "Би" нь туршлагын хувьд төсөөлж болох хамгийн сүүлчийн үзэл бодолд хүрдэгт оршино. Энд "Би" нь трансценденталь "Би" -гийн байгалийн ертөнцийн нэг хэсэг болох өөрөө сонирхдоггүй сэтгэгч болдог. Өөрөөр хэлбэл феноменологи нь "цэвэр ухамсар" гэсэн ойлголтонд орж ирдэг.
Тиймээс феноменологийн үндсэн заалтуудыг дараахь байдлаар томъёолж болно.
- психофизикийн туршлагаас ангид цэвэр ухамсар бол дэлхийн бодит байдлыг бүрдүүлдэг трансценденталь бүс юм;
- объект бүр нь цэвэр ухамсрын хувьд үүнээс бүрдсэн үзэгдэл болж оршин тогтнодог;
- цэвэр ухамсрын бүхий л туршлага нь тусгал бүрэлдэхүүнтэй байдаг;
- цэвэр ухамсар нь өөрийн тусгалд зориулагдсан тунгалаг, тодорхой бөгөөд тодорхой юм.
